جوجه تیغی

جوجه‌تیغی یا خارپشت به جانوران پستانداری گفته می‌شود که در خانواده خارپشت‌ها (نام علمی: Erinaceidae) قرار می‌گیرند. گاه تَشی نیز به دلیل خارهایی که بر پشت آن قرار دارد جوجه تیغی و خارپشت نامیده می‌شود اما تشی جانوری کاملاً متفاوت از راسته جوندگان است، در حالی که جوجه‌تیغی‌ها کوچکتر و همه‌چیزخوار و از راسته پستانداران حشره‌خوار هستند.                                                                                                                   

در مجموع ۱۷ گونه جوجه تیغی در نقاط مختلف آسیا، اروپا، آفریقا شناسایی شده که در پنج سرده زیستی جای می‌گیرند. این حیوان بومی بر جدید یعنی استرالیا و آمریکا نیست. نزدیکترین خویشاندان این جانور حشره‌خوارها یعنی اعضای خانوادهٔ Soricidae هستند که ظاهری بسان موش کور دارند اما مثل جوجه تیغی‌ها به راسته حشره‌خوارها تعلق دارند. جوجه تیغی‌ها از پستانداران اولیه به شمار می‌روند و مثل اغلب آن‌ها به زندگی شب‌زی و رژیم غذایی حشره‌خواری خو گرفته‌اند.

جوجه‌تیغی تقریباً در تمام مناطق دنیا موجود است، همچنین در ایران و به‌ویژه در مناطق گرمسیری زیاد است وبه گویش محلی هرمزگانی به آن زُزُه می‌گویند، این جانور به‌وسیلهٔ خارهای که برپشتش قرار دارد از خود دفاع می‌کند. این خارها در واقع موهایی توخالی هستند که با کراتین موجود در آن‌ها باعث تیزی و سفتی شده‌است و بر خلاف باور عمومی سمی نیست. جوجه‌تیغی‌ها اغلب در هنگام احساس خطر خود را به صورت گلوله در می‌آورند به طوری‌که تمام تیغ‌های آن‌ها رو به سمت بیرون قرار می‌گیرد. تمام گونه‌های جوجه تیغی از این مکانیسم دفاعی بهره‌مند هستند اما موفقیت آن‌ها بستگی به میزان تیغ‌های شان دارد. به همین دلیل گونه‌هایی از جوجه‌تیغی که برای وزن کمتر از تیغ‌های کمتری برخوردارند بیشتر تمایل دارند تا از دشمن فرار کرده و گاهی به او حمله کنند و از تیغ‌هایشان به عنوان آخرین حربه استفاده کنند. پرندگان شکاری به ویژه جغدها، راسو، روباه، گرگ، گورکن و خدنگ از جمله دشمنان طبیعی جوجه تیغی‌ها به شمار می‌روند.

جوجه تیغی اروپایی از شامگاه تا سحرگاه مدام به دنبال کرم خاکی و دیگر طعمه هامی گردد. این حیوان همانطور که به دنبال شکار می گرددناله (خر خر) می کند و مثل خوک نفس نفس می زند و در صورتی که توسط شکارچیان تهدید شود، بدن خود را به شکل توپ تیغی در می آورد. در پاییز بوسیله برگهای خشک در میان بوته های انبوه با در پای درختان لانه درست می کند و تا بهار سال بعد به خواب زمستانی فرومی رود.

گونه دیگری که مشاهده می کنید متعلق به جوجه تیغی آمریکایی است این جونده تنها بیشتر زندگیش را روی درختانی که برای پیدا کردن غذا از آنها بالا میرود٬ می گذراند. این حیوان به آهستگی و با تنبلی حرکت می کند و قدرت دید ضعیفی دارد در صورتی که این حیوان تهدید شود پشتش را به دشمن کرده و با استفاده از دم پوشیده ازتیغ خود٬ بر علیه او وارد عمل می شود. جوجه تیغی آمریکای شمالی شب زی می باشد و روز را در سوراخ درختها یا شکاف سنگها می گذراند.
جوجه ‏تیغی‏ها در جنگل‏های حاشیه ی اروپا، آسیا و آفریقا زندگی می‏کنند. پشت جوجه ‏تیغی‏ از هزاران خار تیز پوشیده است. خارها در مقابل شکارچیان از حیوان حفاظت می‏کند. نوعی جوجه‏تیغی‏ پشمالو نیز وجود دارد که در آسیا زندگی می‏کند.

جوجه تیغی ها ۵ انگشت با ناخن های کوچک در پنجه جلویی دارند و در پنجه عقبی ۴ انگشت با ناخن های بلند دارند

جوجه تیغی ها واقعا پر سر و صدا هستند آنها برای ارتباط برقرار کردن فقط خر خر یا خس خس نمیکنند بلکه گاهی با صدای بلند جیغ می زنند.

جوجه تیغی ها بعضی اوقات کار عجیبی انجام می دهند که به اصطلاح به آن مسح کردن یا روغن مالی کردن می گویند. هنگامی که حیوان بوی خاصی را استنشاق می کند، شروع میکند به لیس زدن گاز گرفتن منشا بو، و سپس بزاق عطر گرفته خود را به خارهایش می مالد. هیچ دلیل علمی برای این کار جوجه تیغی یافت نشده است اما برخی می گویند که اون این کار را برای استتار و هم بو شدن با محیط اطراف انجام میدهد.

جوجه تیغی ها یک نوع پادزهر طبیعی بر علیه سم مار در بدنشان دارند که بخاطر پروتئین خاصی است که در سیستم عضلانی حیوان وجود دارد. جوجه تیغی هم زیستی مسالمت آمیزی با سایر حیوانات مانند گربه ها و سگ ها دارد. و در مقابل تهدید های اینگونه حیوانات درون خود می غلطد تا تهدید بر طرف شود.

– جیره غذایی

بر خلاف طبقه بندی های قدیمی، جوجه تیغی ها فقط حشره خوار نیستند بلکه بیشتر در تیره همه چیز خواران قرار می گیرند. غذاهای جوجه تیغی حشرات، حلزون، قورباغه، وزغ، مار، تخم پرندگان، لاشه حیوانات، قارچ، ریشه علف ها، خربزه و هندوانه می باشد. که بسته به گونه آنها متفاوت است.
جوجه تیغی ها گهگاه بعد از باران دنبال کرم خاکی می گردند. همچنین غذای اصلی جوجه تیغی های جنگلی که به نوع اروپایی مشهور هستند حشرات می باشند. که این موضوع در مورد همه صدق نمیکند. در مناطقی که جوجه تیغی های وحشتی زندگی میکنند معمولا آفات نباتی وجود ندارد و کنترل شده است. بعضی کشاورزان برای جذبه جوجه تیغی ها برایشان غذا می ریزند. همچنین انها پنیر، شیر، و محصولات لبنی را مصرف می کنند.
نوع خانگی آنها جوجه تیغی های چهار انگشته-Four-toed hedgehoog می توان از پنیر دولمه به عنوان مکمل غذایی استفاده کرد. غذای سگ و گربه از محصولات لبنی بهتر است اما هر دوی آنها چربی بالا و پروتئین کم دارند. به نظر می رسد که بهتر است مقدار کمی از انها در جیره غذاییشان قرار داده شود و اجازه داده شود که انها بیشتر در باغ غذای خود را تامین کنند.

– تولید مثل و طول عمر

با توجه به گونه به طور متوسط دوران حاملگی از ۳۵ تا ۵۸ روز طول می کشد. و به طور متوسط گونه های بزرگتر ۳ تا ۴ و گونه های کوچیکتر ۵ تا۶ نوزاد بدنیا می آورند. مانند بسیاری از حیوانات این موضوع غیر طبیعی نیست که جوجه تیغی مذکر علاقه مند به کُشتن نوزاد های مذکر ست.

طول عمر جوجه تیغی ها ارتباط مستقیمی با اندازه انها دارد، گونه های بزرگتر ۴ تا ۷ سال در دنیای وحشی زندگی میکنند. (رکورد ۱۶ سال هم در برخی از آنها دیده شده است ) و گونه های کوچکتر ۲ تا ۴ سال در دنیای وحشی و ۴ تا ۷ سال در محیط حفاظت شده زندگی می کنند. جوجه تیغی ها کور مادرزاد هستند. برخی معتقدند که آنها بدون خار متولد می شوند اما تنها ساعتی پس از تولد خارها به راحتی قابل دیدن هستند.

– بیماری ها

انسان ها بیماری های مشترک زیادی با جوجه تیغی دارند شامل سرطان، بیماریهای ناشی از چاقی و قلبی عروقی. سرطان در میان جوجه تیغی ها بسیار شایع است.