دایناسورها

 

آلبرتوساروس(Albertosaurus)

نام این دایناسور از محل کشف اولین فسیل آن در کانادا یعنی منطقه ی آلبرتا گرفته شده است . این جانور سری بزرگ و دندان های قوی داشته و روی دو پا راه می رفته است . دست های کوچک آن به دو انگشت ختم می شده که در پاره کردن شکار یا لاشه حیوانات مرده به آن کمک می کرده است . آلبرتوساروس ها به صورت گله ای زندگی می کرده اند و به صورت دسته جمعی به صید خود حمله می بردند .این دایناسور 8 متر طول ، 3متر ارتفاع و 2 تن وزن داشت .غذای این دایناسور گوشت و مردار بوده است . این دایناسور که در سال 1905 کشف شده است در اواخر دوره کرتاسه در آمریکای شمالی می زیسته است . گوشتخوار

اسپاینوسورس(Spinosaurus)

اسپاینوسورس یا دایناسور تیغی، که برخی آن را اسپینوزوروس هم تلفظ می‌کنند، بزرگ‌ترین دایناسور گوشتخوار ساکن بر روی زمین بوده‌است. این دایناسور حتی از تی رکس و ژیگانوتوسورس نیز بزرگتر بوده‌است. به طوری که طول آن به 14 تا 16 متر و بلندی آن به ۶ متر می‌رسیده‌است و وزن آن نیز 10 تن بوده‌است.البته این موضوع کمی عجیب است زیرا در دوره های مختلف دیرینه شناسی معمولا تنها یک گوشتخوار بزرگ وجود دارد ولی در زمان این دایناسور وجود دایناسوری به بزرگی تیرانوسورس کمی با گفته های ما متناقض است که این طور توجیه میشود که شکار های این دایناسور با شکار های تی رکس کاملا متفاوت است ،برای مثال این دایناسور ماهی و تروسور میخورده در حالیکه شکار تی رکس معمولا آنکایلوپلکس ها بزرگ بوده است.واژه اسپینوسور از دو واژه (spine) به معنای تیغ و خارو (saurus) به معنای مارمولک تشکیل شده‌است.اولین مشخصه مهمی که دیرینه شناسان توسط آن این جاندار را مشخص میکنند شکل جمجمه و صفحه بادبانی شکل ایجاد شده بر روی کمر این جاندار است.که ابتدا به شرح این دو مشخصه میپردازیم: ستون فقرات در اسپینوسورس به طرف بیرون گسترش یافته‌اند و ساختاری بادبانی شکل بوجود آورده‌اند.طول این تیغه های عصبی به دو متر می‌رسیده‌است.و محتمل ترین دلیل برای بوجود آمدن این تیغه ها انتخاب جنسی است. واینگونه توضیح میدهند که هر نری دارای بادبان بلندتری بود از شانس انتخاب بیش تری توسط جنس ماده برخوردار بوده است. آرواره و جمجمه آن که در سال ۲۰۰۶ منتشر شده‌است نشان می‌دهد که اسپینوسورس یکی از بزرگ‌ترین و درازترین جمجمه‌ها را در دایناسورهای گوشتخوار داشته است.طول این جمجمه در حدود ۱۷۵ سانتی متر می‌باشد واین جمجمه به پوزه‌ای باریک ختم می‌شودیک تاج کوچک هم در بین دو چشم آن وجود دارد.یافته های زمین شناسی و تحقیقات در پراکنش این خانواده از دایناسور ها(اسپاینوسورها)نشان میدهد این دایناسور ابتدا از شمال آفریقا و اروپا به سمت شرق آسیا رفته و در کل آمریکای جنوبی پخش شده اند. اسپینوسورس در دوران کرتاسه و در حدود 100 میلیون سال پیش زندگی می‌کرده‌است.اگر چه اسپینوسور به دلیل اندازه آن و داشتن ساختار بادبانی شکل در بالای ستون مهره هاوجمجمه دراز دایناسوری شناخته شده برای علاقه مندان به دایناسورها می‌باشد ولی بیشتر به خاطر تخریب بقایای آن شناخته می‌شود. بجز دندان‌ها و بخش‌های جمجمه آن اثر زیادی از استخوان های اسپاینوسورس برای ما باقی نمانده است. بعلاوه فقط جمجمه و ستون فقرات آن تشریح شد و اثری از استخوان‌های دست یا پای آن پیدا نشده‌است ولی میتوان فرم دست ها و پاهای آن را باتوجه به فرم استخوان دیگر اعضای خانواده اسپاینوسور ها مانند سوکومایمس و برایونیکس حدس زد.در این خانواده معمولا انگشت دوم دست از انگشت های سوم و چهارم رشد بیشتری پیدا کرده و بزرگ تر شده است. گوشتخوار

  

آلوساروس(Allosaurus)

 

آلوساروس(به معنی سوسمار دیگر) تروپودی با 12 متر طول ، 5 متر ارتفاع و 2 تن وزن بود که 135 تا 153 میلیون سال پیش در اواخر ژوراسیک در ایالات متحده آمریکا و تانزانیا می زیست . این دایناسور که روی دو پا راه می رفت می توانست دایناسور هایی مانند دیپلودوکوس و استگوساروس را شکار کند . این دایناسور دندانهایی 10 تا 15 سانتیمتری داشت که مانند خنجر بود و در کناره های آن دندانه داشت و بعلت خمیدگی اش مانع از فرار طعمه از آرواره اش می شد . گوشتخوار

 

جیگانوتوسورس(Giganotosaurus)

جیگانوتوسورس (به معنی سوسمار غول پیکرجنوبی)، یک دایناسور گوشتخوارمربوط به دوره کرتاسه میانی می‌باشد که در ۹۷ میلیون سال پیش می‌زیست. سنگواره این دایناسور در پاتاگونیا، آرژانتین کشف شده‌است و در سال ۱۹۹۴ به وسیله کوریا و سالگادو نام‌گذاری شد.گونه خاص این جنس جیگانوتوسورس کارولینی نام دارد. گوشتخوار

 

ایگوآنودون(Iguanodon)

 

ایگوآنودون‏ به معنای دندان ایگوانا، دایناسوری ارنیتوپود و گیاه‌خوار از دوره کرتاسه می‌باشد. این جانور ۱۳۰ تا ۱۲۰ میلیون سال پیش می‌زیسته است.ایگوانودون دایناسوری گیاهخوار، یک دسته از دایناسورهای پرنده‌پا هستند که به طور تقریبی بین هیپسیلودونتیس سریع دوپای و دایناسورهای منقار اردکی زندگی می‌کردند. شناسهٔ بارز آن‌ها شست دست بزرگشان بوده که برای مقابله با دشمنانشان از آن استفاده می‌کردند و روی هر انگشت شصتش یک عضو میخی استوانه‌ای داشت.ایگوانودون در سال 1822 (میلادی) کشف شد و بوسیله زمین شناس انگلیسی گدئون مانتل در سال 1825 (میلادی) نامگذاری شد. ایگوانودون دومین دایناسوری است که بعد از مگالوساروس نامگذاری شده‌است. انواع زیادی از ایگوانادون‌های نام گذاری شده از دوره کیمبرجین تا دوره سنومانین از آسیا ، اروپا و آمریکای شمالی سن یابی  شده‌اند.ایگواندون یک گیاهخوار عظیم هیکل بوده که با دوپا یا چهار پا می‌توانسته حرکت کند مشهورترین گونه پریسارتنیس بوده که برآورد شده حدود ۳/۸ تن وزن ۱۰ متر طول (بزرگ‌سالان ۱۳ متر طول) داشتند، البته گونه‌های دیگر خیلی بزرگ نبودند. گیاهخوار

عصر طولانی دایناسورهاحدود 230 میلیون سال پیش در مسوزویک ( Mesozoic ) شروع شد. یک دوره از تاریخ  زمین که برای 186 میلیون سال به دراز کشید. در پایان عصر مسوزویک اکثر دایناسورها در یک انقراض فاجعه انگیز محو شدند. اما برخی از آنها زنده ماندند و امروز هنوز دور برما زندگی می کنند. ( پرندگان )  دایناسور ها بخشی از خزندگان هستند که آرکوسور نامیده می شود که همچنین تروسورها، کروکودیل ها و پرندگان ( که دایناسورهای امروزی هستند ) را نیز دربر می گیرند. از گنجشکان کوچک پردار امروزی گرفته تا تیرانوسارید های عظیم و دوره کرتاسٌوس ، آرکوسور ها گسترده ی متنوع و مختلفی از حیوانات را در بر گرفته اند و همه ی آنها حفره بزرگ کنار اسکلت خود شناسایی و متمایز می شوند.

تیرانوسور

تیرانوسوروس، (به انگلیسی: Tyrannosaurus) برگرفته از واژه‌ای لاتین به معنای «مارمولک ستمگر»،^[۷] هم‌چنین مشهور با عنوان تی‌رکس، دایناسور گوشتخواری از دورهٔ کرتاسه^[۸] می‌باشد.

تیرانوسور یک دسته از دایناسورهای ددپا است گونهٔ مشهور تیرانوسور رکس (رکس در لاتین به معنی پادشاه می‌باشد) به صورت عامیانه به تی رکس^[۹] مختصر می‌شود، این نام در فرهنگ عمومی دنیا ماندنی شده‌است. آن‌ها در سراسر آمریکا شمالی امروزی زندگی می‌کردند با یک گسترهٔ خیلی وسیع‌تر نسبت به بقیهٔ ستمگرسوسماران.

سنگواره‌هایی از تی رکس در انواع شکل‌های تاریخی سنگ مربوط به سه میلیون سال آخر دورهٔ کرتاسه پیدا شده‌اند. (تقریباً ۶۸ تا ۶۵ میلیون سال قبل) آن‌ها در میان آخرین دایناسورهای پرنده بوده‌اند که پیش از رویداد انقراض سوم کرتاسه^[۱۰] می‌زیستند.

همانند تیرانوسورسانان دیگر، تیرانوسور یک گوشتخوار دو پا با یک جمجمه بزرگ که با دم بزرگش تعادلش را ایجاد می‌کرده‌است. نسبت به پاهای عقب بزرگ و نیرومند، اندام‌های جلوی تیرانوسور کوچک بودند. تی رکس بزرگترین تیرانوسورسان و یکی از بزرگترین درندگان زمین شناخته شده‌است که حدود ۱۳٬۵ متر طول، ۵ متر ارتفاع و بیش از ۱۴ تن وزن داشته‌است اما ممکن بود یک نر وزنش هم حتی به ۱۷ تن نیز برسد. تیرانوسور دایناسورهای اردک‌منقار (هادروسور)^[۱۱] و شاخ‌چهره^[۱۲] را شکار می‌کرده اگرچه کارشناسان عقیده دارند او یک لاشه‌خوار بوده‌است.

نمونهٔ اسکلت کامل تیرانوسور در موزه ژوراسیک آستوریاس در اسپانیا

تا کنون حدود ۳۰ قطعه فسیل از تی‌رکس پیدا شده است که اکثر آن‌ها کامل‌اند. یکی از نمونه‌های کامل آن در موزه ژوراسیک آستوریاس در اسپانیا نگهداری می‌شود. حدود صد سال از کشف تیراناسوروس رکس می‌گذرد و از آن زمان این حیوان از درنده ترین ٫ بزرگترین و قویترین موجودات تاریخ به شمار می‌آید. تی رکس بیش از ۱۴ تن وزن داشت و هنگامی که این حیوان بزرگ حمله را شروع می‌کرد هیچ چیز نمی‌توانست مانع او شود.

 

بزرگترین دایناسورها، بیش از 100فوت(30متر) طول و بیش از‌50 فوت(15 متر) ارتفاع داشته اند(مانند آرژنتینوزاروس، سیزموزاروس، الترازاروس، براکیوزاروس و سوپرزاروس). کوچکترین دایناسور، کومپوزوگناتوس (Compsognathus )،‌ به اندازه یک جوجه بوده است. اندازه اکثر دایناسورها، .بین این دو حد بوده است.
ساروپودهای(sauropodomorpha) گیاه خوار، بزرگترین موجوداتی هستند که تاکنون روی زمین می زیسته اند اما نهنگهای آبی،‌ از همه انواع دایناسورها، سنگینتر هستند! تصور اینکه دایناسورها چه صدایی داشته اند، رفتار و حرکات آنها چگونه بوده است، چگونه جفتگیری می کرده اند، چه رنگی بوده ان، و یا حتی تعیین اینکه فسیل آنها نر است یا ماده، بسیار مشکل می باشد.
هیچ کس نمی داند که دایناسورها چه رنگی بوده اند یا نقش و نگار بدن آنها چگونه بوده است.
در زمانهای مختلف، انواع مختلفی ازدایناسورها زندگی می کرده اند:
بعضی از آنها روی دو پا راه می رفته اند(این دایناسورها، دوپا بودند)، بعضی روی چهار پا راه می رفتند(این دایناسورها، چهارپا بودند). بعضی از آنها هم می توانستند روی دو پا راه بروند و هم روی چهار پا.
در زنجیره تکامل مخلوقات، پرندگان از تروپودها (درومائوزاریدها) به وجود آمده اند، سینوزاروپتریکس نخستین دایناسور پرنده مانند است.
بعضی از دایناسورها بسیار سریع حرکت می کردند( مانندلوسیراپاتور_Velociraptor)، بعضی از آنها بسیار کند و سنگین حرکت می کردند(مانند آنکیلوساروس_Ankylosaurus).
بعضی از دایناسورها،‌ زره داشتند،‌ بعضی شاخدار بودند بعضی هم یال، میخ یا زوائد دیگری داشتند. پوست بعضی از دایناسورها، بسیار ضخیم و ناهموار بود در حالیکه بعضی دیگر از دایناسورها، پرهای اولیه ای داشتند.اکثر دایناسورها، گیاهخوار بودند(که گیاهخوار نامیده می شوند). مثلا تریسراتوپس، دایناسوری گیاهخوار بود.بعضی از دایناسورها، گوشتخوار بودند(که گوشتخوار نامیده می شوند).مثلا تی رکس(T_rex) ، دایناسوری گوشتخوار بود.دایناسورها، در طی دوران مزوزوییک، حدود 165 میلیون سال بر زمین حکمفرمایی کردند، اما 65 میلیون سال قبل، به طور مرموزی منقرض شدند. دیرینه شناسان، با مطالعه بقایای فسیلی آنها، درباره دنیای ماقبل تاریخ به یافته های حیرت انگیزی رسیده اند.هنگامی که دایناسورها می زیستند، قاره های زمین همه درکنارهم به صورت یک ابرقاره بزرگ بودند که پانگه آ ، نامیده می شود. به علاوه هوای زمین هم بسیار گرمتر از حال حاضر بود. دایناسورها، حدود 65میلیون سال قبل، در انتهای دوره کرتاسه، که فعالیتهای آتشفشانی و زمین ساختی متعددیرخ داد، منقرض شدند. در مورد انقراض دایناسورها، نظریات مختلفی وجود دارد. اکثردانشمندان این نظریه را قبول دارند که برخورد یک شهابسنگ آسمانی، باعث تغییرات شدیدآب و هوایی شده است و دایناسورها نتوانسته اند خود را با شرایط جدید وفق دهند. دایناسورها، 65 میلیون سال قبل، به علت تغییرات شدید زیست محیطی، که ناشی از برخورد یک شهابسنگ به زمین بود، ‌منقرض شدند.
احتمالا پرندگانامروزی، باقیمانده دایناسورها هستند. تمام چیزی که از دایناسورها باقی ماندهفسیلهای آنهاست و احتمالا پرندگان. فسیلهای دایناسورها، در همه جای دنیا وجوددارند، حتی ممکن است یکی از فسیلهای آنها در نزدیکی جایی باشد که شما زندگی میکنید! بعضی از دایناسورها، بسیار شبیه پرندگان امروزی بودند و ممکن است دایناسورها اجداد پرندگان امروزی باشند.
اگرچه فسیلهایدایناسورها،‌حداقل از سال 1818 کشف و مورد بررسی قرار گرفته اند، اما نامدایناسور (دینوس به معنی وحشتناک و ساروس به معنی سوسمار است)، در سال 1842، توسطکالبدشناس انگلیسی سر ریچارد اوون،‌ به این موجودات داده شد. در آن زمان تنها سهنوع دایناسور مگالوزاروس، ایگوانودون و هیلائوزاروس شناسایی شده بود که دایناسورهایبسیار بزرگی بودند.
قدیمیترین دایناسور شناسایی شده،اوراپتور است که دایناسوری گوشتخوار بوده و 228 میلیون سال قبل می زیسته است. تا کنون، حدود 500 جنس و تعدادخیلی بیشتری گونه از دایناسور شناسایی شده است. تقریبا چند ماه یکبار(گاهی اوقاتچند هفته یک بار) فسیل جدیدی از زیر خاک بیرون می آید.